|
1. กฤษณา
Eagle Wood
Aquilaria crassna Pierre
ex H. Lee
THYMELAEACEAE
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยืนต้น
สูง 10-15 เมตร
ลำต้นตรง
เปลือกเรียบสีเทา
เนื้อไม้อ่อนสีขาว
ใบเดี่ยว
เรียงสลับ รูปวงรีแกมขอบขนาน
กว้างประมาณ
6 ซม.ยาว 12 ซม.
ผิวเป็นมัน
ดอกช่อ ออกเป็นช่อเล็ก
ๆ
ที่ซอกใบและปลายกิ่ง
ดอกย่อยขนาดเล็ก
กลีบดอกสีขาวแกมเขียว
ผลแห้ง
รูปวงรี
เปลือกแข็ง
มีขนสีเทา
เมื่อแก่จะแตก
กลีบเลี้ยงเจริญติดอยู่กับผล
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
แก่น - แก่นไม้กฤษณาที่มีสีดำ
และมีกลิ่นหอม
ใช้ผสมยาหอม
แก้อ่อนเพลียบำรุงกำลัง
แก้ลมวิงเวียนศีรษะ
คุมธาตุ
บำรุงโลหิตและหัวใจ
อาเจียน
ท้องร่วง
แก้ไข้ต่าง
ๆ บำบัดโรคปวดบวมตามข้อ
ปัจจุบันนี้
หาเนื้อไม้กฤษณาเพื่อใช้ทำยายากขึ้น
และมีราคาแพง
|
|
2. กาแฟ
Robusta Coffee
Coffea canephora Pierre
ex Froehner
RUBIACEAE
ชื่ออื่น
กาแฟใบใหญ่
|
|
รูปลักษณะ
ไม้พุ่ม
สูง 2 - 4 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้าม
รูปขอบขนาน
กว้าง 8 - 12 ซม. ยาว 15 - 20 ซม.
หูใบอยู่ระหว่างก้านใบ
ดอกช่อ
ออกที่ซอกใบ
กลีบดอกสีขาว
ติดกันเป็นหลอด
มีกลิ่นหอม
ผลเป็นผลสด
รูปไข่แกมทรงกลม
เมื่อสุกสีแดง
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
เมล็ด - เมล็ดมีคาเฟอีนเป็นยากระตุ้นหัวใจ
ยากระตุ้นประสาทส่วนกลาง
ทำให้นอนไม่หลับ
พบสาร theophylline มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ
จากการทดลองพบว่า
การดื่มกาแฟทำให้หัวใจเต้นเร็ว
ความดันโลหิตเพิ่มขึ้น
เพราะมีสาร theobromine อาจทำให้มีอาการปวดแสบที่ลิ้นปี่
นอกจากนี้กาแฟ
ยังลดการดูดซึมธาติเหล็กอีกด้วย
จึงควรระวังในการดื่มกาแฟ
โดยเฉพาะขณะท้องว่าง
|
|
3. ชมพู่น้ำดอกไม้
Rose Apple
Syzygium jambos (Linn.) Alston
MYRTACEAE
ชื่ออื่น ฝรั่งน้ำ
มะซามุด
มะน้ำหอม มะห้าคอกลอก
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยืนต้น
สูงได้ถึง 10 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้าม
รูปขอบขนานแกมใบหอก
กว้าง 3-4 ซม. ยาว 12-17 ซม.
ดอกช่อกระจะ
ออกที่ปลายกิ่ง
ดอกย่อย 3-8 ดอก กลีบดอกสีขาวหรือเหลืองอ่อน
ฐานรองดอกรูปกรวย
เกสรตัวผู้จำนวนมาก
ผลเป็นผลสด
กินได้
รูปเกือบกลม
เส้นผ่าศูนย์กลาง
5-6 ซม.
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ผล - ใช้ปรุงเป็นยาหอม
ชูกำลัง
บำรุงหัวใจ แก้ลมปลายไข้
เปลือก, ต้น
และเมล็ด - แก้เบาหวานและแก้ท้องเสีย
|
|
4. บานทน
Strophanthus gratus (Wall. ex Hook.) Baill.
APOCYNACEAE
ชื่ออื่น
แย้มปีนัง หอมปีนัง
|
|
รูปลักษณะ
ไม้พุ่ม
ลำต้นตั้งตรง
สูง 3 - 5 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้าม
รูปวงรีแกมขอบขนาน
กว้าง 4 - 6 ซม. ยาว 9 - 13 ซม.
ดอกช่อ
ออกที่ปลายกิ่ง
ดอกย่อย 5 - 20 ดอก
กลิ่นหอม
กลีบดอกสีม่วงแกมชมพู
เชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง
ผลเป็นฝัก
รูปเรียวยาว
เมล็ดสีน้ำตาล
มีขนสีขาว
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
เมล็ด - พบสารที่ออกฤทธิ์
กระตุ้นหัวใจในเมล็ดคือ
ออเบน(ouabain) บางประเทศในยุโรป
สกัดทำเป็นยาฉีดรักษาโรคหัวใจ
มีความเป็นพิษสูง
ไม่สมควรกินในลักษณะสมุนไพร
อาการพิษ คลื่นไส้
ท้องเสีย
หัวใจเต้นแรงและเร็ว
ต้องรีบทำให้อาเจียน
และนำส่งโรงพยาบาลทันที
|
|
5. บุนนาค
Iron Wood
Mesua ferrea Linn.
CLUSIACEAE
ชื่ออื่น สารภีดอย
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยืนต้น
สูง 10-15 เมตร
ลำต้นตรง
ใบอ่อนสีแดง
ใบเดี่ยว
รูปใบหอก
กว้าง 2-4 ซม. ยาว 7-12 ซม. เนื้อในบาง
เหนียว
ดอกเดี่ยวหรือออกเป็นคู่ที่ซอกใบ
และปลายกิ่ง
กลีบดอกสีขาว
มีเกสรตัวผู้สีเหลืองจำนวนมาก
กลิ่นหอมเย็น
ผลเป็นผลสด
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ดอกสด - มีน้ำมันหอมระเหย
ดอกแห้ง - จัดอยู่ในพิกัดเกสรทั้งห้า
ใช้เป็นยาฝาดสมาน
บำรุงธาตุและขับลม
บำรุงโลหิต บำรุงหัวใจ
|
|
6. พะยอม
Shorea roxburghii G. Don
DIPTEROCARPACEAE
ชื่ออื่น
กะยอม
ขะยอมดง แคน พะยอมดง
พะยอมทอง
ยางหยวก
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยืนต้น
สูง 15-30 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงสลับ
รูปขอบขนาน
กว้าง 4-6 ซม. ยาว 8-12 ซม.
ขอบใบเป็นคลื่น
ดอกช่อ
ออกที่ปลายกิ่ง
กลีบดอกสีขาว
กลิ่นหอม
ผลแห้ง
รูปกระสวย
มีปีกยาว 3 ปีก
ปีกสั้น 2 ปีก
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
เปลือกต้น - ต้นน้ำดื่มเป็นยาฝาดสมาน
แก้ท้องเดินและสำไส้อักเสบ
สารที่ออกฤทธิ์คือ
แทนนิน นอกจากนี้ยังใช้เปลือกต้นเป็นยากันบูดด้วย
ดอก - ใช้เป็นยาลดไข้
เข้ายาหอมบำรุงหัวใจ
|
|
7. มะตูม
Bael Fruit Tree, Bengal Quince
Aegle marmelos (Linn.) Corr.
RUTACEAE
ชื่ออื่น กะทันตาเถร
ตุ่มตัง ตูม มะปิน
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยืนต้น
สูง 10-15 เมตร
ใบประกอบแบบนิ้วมือ
เรียงสลับ
ใบย่อย 3 ใบ
รูปวงรี หรือรูปไข่แกมใบหอก
กว้าง 2-7 ซม. ยาว 4-13 ซม.
ขอบใบหยักมน
ดอกช่อ ออกที่ซอกใบ
และที่ปลายกิ่ง
กลีบดอกด้านนอกสีเขียวอ่อน
ด้านในสีนวล
ใบและดอกมีกลิ่นหอม
ผล เป็นผลสด
เนื้อในสีเหลือง
มีน้ำเมือก
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ผลดิบแห้ง - ใช้ชงดื่ม
ทำให้สดชื่น
หายอ่อนเพลีย
แก้ท้องเสีย
แก้บิด
ผลสุก - เป็นยาระบาย
ช่วยย่อยอาหาร
|
|
8. มะพร้าว
Coconut
Cocos nucifera Linn.
ARECACEAE
ชื่ออื่น หมากอุ๋น
หมากอูน
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยืนต้นจำพวกปาล์ม
สูงได้ถึง 25 เมตร
ลำต้นตั้งตรง
ไม่แตกกิ่ง
มีรอยแผลเมื่อก้านใบหลุดออกไป
ใบประกอบแบบขนนก
เรียงสลับ
หนาแน่นที่บริเวณยอด
ยาว 4-6 เมตร
ใบย่อยรูปพัดจีบ
กว้าง 1.5-5 ซม. ยาว 50-100 ซม.
ดอกช่อ ออกระหว่างก้านใบ
ดอกย่อยจำนวนมาก
แยกเพศ
อยู่บนต้นเดียวกัน
ดอกตัวผู้สีเหลืองหม่น
ดอกตัวเมียสีเขียว
หรือเขียวแกมเหลือง
ใบประดับยาว
60-90
ซม.
ผล เป็นผลสด
รูปใข่แกมทรงกลมหรือรูปไข่กลับ
สีเขียวหรือเขียวแกมเหลือง
เนื้อสีขาว
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
น้ำมะพร้าว - มีเกลือโปแตสเซียม
และน้ำตาลกลูโคสสูง
อาจทำให้น้ำตาลในเลือดสูง
มีเกลือคลอไรด์
และโซเดียมต่ำกว่าผงน้ำตาลเกลือแร่
สูตรองค์การอนามัยโลก
ที่ใช้กับโรคท้องเสีย
ทำให้ชุ่มคอ
บำรุงธาตุไฟ
ช่วยกระตุ้นการหายใจ
มีฤทธิ์ขับปัสสาวะเล็กน้อย
|
|
9. มะลิลา
Arabian Jasmine
Jasminum sambac Ait.
OLEACEAE
ชื่ออื่น ข้าวแตก
มะลิ
มะลิขี้ไก่
มะลิป้อม
มะลิหลวง
|
|
รูปลักษณะ
ไม้พุ่ม
สูง 1-2 เมตร
ใบประกอบ
ชนิดมีใบย่อยใบเดียว
เรียงตรงข้าม
รูปไข่
รูปวงรี หรือรูปวงรีแกมขอบขนาน
กว้าง 3-6 ซม. ยาว 5-10 ซม.
สีเขียวแกมเหลือง
ดอกช่อ
ออกที่ปลายกิ่งและซอกใบ
กลีบดอกสีขาว
กลิ่นหอม มะลิลามีกลีบดอกชั้นเดียว
ส่วนมะลิซ้อนมีกลีบดอกซ้อนกันหลายชั้น
ผลเป็นผลสด
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ดอกแห้ง - จัดอยู่ในพิกัดเกสรทั้งห้า
ใช้ปรุงยาหอม
ทำให้จิตใจชุ่มชื่น
แก้ไข้
|
|
10. รสสุคนธ์
Tetracera loureiri (Finet et Gagnep.) Pierre ex Craib
DILLENIACEAE
ชื่ออื่น
เถากกะปดใบเลื่อม
บอระคน
อรคนธ์
ปดคาย
ปดเลื่อน
ปดน้ำมัน
มะตาดเครือ
รสสุคนธ์ขาว
สุคนธรส
เสาวรส
ย่านปด
|
|
รูปลักษณะ
ไม้เถาเลื้อยเนื้อแข็งขนาดกลาง
ใบเดี่ยว
เรียงสลับ
รูปวงรี
กว้าง 4 - 7 ซม. ยาว 7 - 16 ซม.
ขอบใบหยักฟันเลื่อย
แผ่นใบสากมือ
สีเขียวเข้ม
ดอกช่อแยกแขนง
ออกที่ซอกใบ
และปลายกิ่ง
ดอกย่อยจำนวนมาก
มีใบประดับ กลีบดอกสีขาว
มีกลิ่นหอม
ผลเป็นฝัก
รูปเกือบกลม
แตกตะเข็บเดียว
เมล็ดรูปไข 1 - 2 เมล็ด
มีเยื่อหุ่มสีแดง
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ดอก - ใช้ดอกเข้ายาหอมบำรุงหัวใจ
แก้เป็นลม อ่อนเพลีย
|
|
11. สนุ่น
Willow
Salix tetrasperma Roxb.
SALICACEAE
ชื่ออื่น
คล้าย
ไคร้นุ่น
ไคร้บก
ตะไคร้บก ไคร้ใหญ่
ตะหนุ่น
สนุนน้ำ
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยีนต้น
สูง 5 - 10 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงสลับ
รูปใบหอกกว้าง
2 - 3
ซม. ยาว 5 - 10 ซม.
ท้องใบสีขาว
ขอบใบหยักซี่ฟัน
ก้านใบสีแดง
ดอกช่อ
ออกที่ซอกใบ
แยกเพศ อยู่คนละต้น
ไม่มีกลีบดอก
ผลแห้ง
แตกได้
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
เปลือก - เป็นยาบำรุงหัวใจ
แก้ไข้
ต้มน้ำอาบแก้ไข้
แก้หวัด
คัดจมูก
ในเปลือกต้นพบสาร
salicin มีฤทธิ์ลดไข้
แก้ปวดเช่นเดียวกับแอสไพริน (aspirin)
ใบ - น้ำคั้นใบสด
แก้พิษงูสวัด
|
|
12. สารภี
Mammea siamensis Kosterm.
CLUSIACEAE
ชื่ออื่น ทรพี
สร้อยพี สารภีแนน
|
|
รูปลักษณะ
ไม้ยืนต้น
สูง 10-15 เมตร
ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้ามรูปไข่
กลับแกมขอบขนาน
กว้าง 4-5 ซม. ยาว 10-15 ซม.
เนื้อใบค่อนข้างเหนียวและหนา
ดอกเดี่ยวหรือช่อ
ออกเป็นกระจุกตามกิ่ง
กลีบดอกสีขาว
กลิ่นหอม
ร่วงง่าย
มีเกสรตัวผู้สีเหลืองจำนวนมาก
ผลเป็นผลสด
รูปกระสวย
สรรพคุณและส่วนที่นำมาใช้เป็นยา
ดอกแห้ง - ตำรายาไทยใช้ดอกแห้งปรุงยาหอม
บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น
ชูกำลัง
จัดอยู่ในพิกัดเกสรทั้งห้า
|
